Austriacki ,,medal uniwersalny”….czyli medal wojenny 1873 trochę mało znany..

Przyszedł czas na pogaduchy o bardzo pospolitym medalu, który w zasadzie większość falerystów ma w zbiorach. A już miłośnicy falerystyki C.K Armii, maja go z pewnością- nawet w niejednej odmianie. Czy na pewno jednak zdajemy sobie sprawę do jakiego stopnia jest on ,,uniwersalny”?

Zaraz rozwinę to pojęcie ,,uniwersalności” bo ono brzmi trochę zagadkowo i niczego nie tłumaczy.

Medal wojenny czyli Kriegsmedaille ustanowiony 2 grudnia 1873 roku, co zresztą zapisano na jego rewersie, został ustanowiony w iście praktyczny sposób. Dlaczego, ano dlatego, że wizjonerskie podejście Franciszka Józefa I, który nie tyle że stworzył medal, którym nagradzano uczestników konfliktów w przeszłości, ale i rozciągnięto go na przyszłe udziały w wojnach. W zasadzie, można by to tłumaczyć również nie tyle praktycznym podejściem co i lenistwem. Po cóż bowiem tworzyć coś nowego jak jest stare i dobre? Oczywiście jest cała rzesza odznaczeń i orderów na tyle uniwersalnych, że można je nadawać po każdym konflikcie, no ale niewiele ma formę uniwersalnego medalu jak ten. 

Franciszek Józef I – domena publiczna

Medal otrzymywał cały personel wojskowy i po części był medalem jubileuszowym ponieważ związany był z 25 leciem objęcia tronu cesarskiego przez Franciszka Józefa, który dokładnie 2 grudnia 1848 roku objął tron. 

By nie być postrzeganym jako egocentryk szczycący się jedynie swoim panowaniem ustanowił medal dla żołnierzy i oficerów wszelkich szczebli biorących udział w kampaniach wojennych od roku 1848 do 1901. Praktycznie nie był przyznawany później, tym samym nie przyznawano go w okresie Wielkiej Wojny. 

Jak wygląda? 

Komplet z pudelkiem – domena publiczna

Barwa wstążki w kolorach cesarstwa, czyli żółto-czarnych, sam medal o średnicy 31 mm, występuje w różnych odmianach, mniej lub bardziej wyrazistych, o pudełeczku nawet nie wspominam, bo oprócz bardziej ,,szlachetnych” jak to na zdjęciu powyżej, sporo jest przeróżnych ,,ersatzów”. 

Awers z podobizną i legendą otokową czyli całą tytulaturą cesarza, rewers z data ustanowienia. Medal wykonany z brązu złoconego (często wytartego przy intensywnym noszeniu), prezentuje się bardzo efektownie, ot taki konkretny kawałek brązu. W dacie na rewersie w okresie po 1900 roku wprowadzono zmianę a mianowicie w nazwie miesiąca zamiast ,,C” występuje litera ,,Z”. To bardzo wyraźna odmiana rzutująca na okres jego produkcji, ale czy nadawania również? Jeżeli wstecznie był nadawany za militarne wydarzenia nawet w roku 1848? Kolejna odmianą może być wersja w cynku nasuwająca skojarzenia z emisjami okresu wojny 1914-18. Nie jest ona zbyt często spotykana, ale jak juz ją wypatrzymy na aukcji, to będzie na pewno trochę droższa.

Wszystko jest możliwe. Spora ilość medali na rynku kolekcjonerskim w bardzo przyzwoitych cenach nasuwa przypuszczenie o ,,masowości” jego nadawania. Prawdą jest, że zazwyczaj nie wspomina się przy nadaniach o szarych żołnierzach tylko o znamienitych oficerach szczebla przynajmniej generalskiego, to był to jednak bardzo demokratyczny na swój ,,habsburski” sposób – medal. 

Cena nie jest porażająca i stać na jego zakup będzie nawet początkujących kolekcjonerów z niezasobnym portfelem. Cena bez pudełka to około 100 PLN, z oryginalnym pudelkiem widziałem jakieś oszalałe ceny, ale to na aukcjach zagranicznych, nie na krajowych. U nas to cena około 100 złotych (chociaz ostatnio lekko ,,idzie w górę”, co jest trendem w falerystyce). Wielu nabywców na dodatek nie znajdował aż do ostatnich miesięcy. Wcześniej zalegał witryny aukcyjne, bo jest powszechnie dostępny. Kopii raczej się nie spotyka, przynajmniej mnie to ,,szczęście” nie spotkało.  

Zdjęcia odznaczonych – domena publiczna

Jak się prezentował na mundurze? Otóż na starych fotografiach bardzo często wstążka z żółtościami wygląda jak czarna bądź ciemno szara, dlaczego tego nie wiem. Powyżej klika fotografii nagrodzonych tym medalem

Zdjęć prostych żołnierzy nie znalazłem, w swojej ,,demokratyczności” medalem chełpili się raczej oficerowie. Szara brać żołnierska wkładała go do szuflady, po to by ich prawnukowie wyciągnęli go i wystawili na aukcjach. No może nie w każdym przypadku. 

Powiedzieliśmy o samym medalu ale nic na temat kampanii za jakie był przyznawany, więc w telegraficznym skrócie..

1848 – Powstanie na Węgrzech

Powstanie na Węgrzech 1848 rok – domena publiczna

Coś nam Polakom obija się o uszy, bo generał Józef Bem jest u nas znany, chociaz chyba nie tak bardzo jak na Węgrzech, a szkoda, bo to przecież nasz rodak, który wielce się zasłużył dla Polski.. A na Węgrzech był dowódcą armii węgierskiej, czyli był obdarzono go wielkim zaszczytem wojskowym.. O jego udziale w krajowych zrywach niepodległościowych nie będę się rozpisywał, bo wszyscy o nich wiedzą, mam nadzieję

Generał Józef Bem – domena publiczna

By pozostać przez chwilkę w klimacie ojczyźnianym powiem tylko, że i drugi nasz rodak dowodził armią węgierską w tym powstaniu, był to Henryk Dembiński, postać nietuzinkowa i bardzo ciekawa…

Henryk Dembiński – domena publiczna

Pierwsza wojna o niepodległość Włoch 1849 (wojna austriacko -piemoncka) 

Zapoczątkowany rewolucją węgierską ruch niepodległościowy obejmował coraz to nowe kraje, nazwany później Wiosną Ludów ruch niepodległościowy rozlał się po Europie..

W tym czasie do ruchów niepodległościowych doszło i we Włoszech. Miasta włoskie będące zależne od Austrii zbuntowały się, bunt ten poparło Królestwo Sardynii wypowiadając wojnę Austrii w 1849 roku. Armia Piemontu tak nazwana armia sprzymierzonych przeciwko Austrii), szybko się rozpadła, sojusznicy (Państwo Watykańskie, Królestwo Obojga Sycylii) dokonali odwrotu i taka armia bardzo osłabiona, pomimo wcześniejszych sukcesów wiele wskórać nie mogła zwłaszcza, że na czela armii austriackiej stał nikt inny jak sam Joseph Radetzky, jeden z najwybitniejszych strategów XIX wieku. Pobił on pod słynną Custozą w 1848 roku Włochów.  

Wojna o niepodległość Włoch- domena publiczna

To na jego cześć Strauss skomponował słynny i znany wszystkim marsz Radetzkiego, warto posłuchać, jeśli ktoś nie słyszał 🙂 

Marszałek Joseph Radetzky domena publiczna

By dodać smaku oczywiście polskiego, co zawsze robię, to powiem, że jednym z dowódców armii Piemontu był nasz rodak generał Wojciech Chrzanowski, powstaniec z 1830-31, kartograf, jak to u nas bywa również nietuzinkowa postać..

Generał Wojciech Chrzanowski – domena publiczna

A obok niego dowódcą armii Sycylii (która w tym czasie również uległa rewolucyjnym zapędom i odwróciła się od Armii Piemontu ogarnięta własnym wrzeniem, był nikt inny jak nasz rodak niemalże ,,zawodowy” powstaniec i duch wybitnie rewolucyjny, postać nietuzinkowa (znowuż), czyli Ludwik Mierosławski ..

Ludwik Mierosławski domena publiczna

Wojna francusko-austriacka 1859

Tymczasem Królestwo  Sardynii znowuż wystąpiło przeciwko Austrii. Tym razem do konfliktu przyłączył się mocny gracz jakim Był Napoleon III , cesarz Francji. Skuszony obietnicami przejęcia na rzecz Francji – Sabaudii i Nicei – ochoczo przyłączył się do wojny. Udział takiego gracza jak Francji zdecydował o wygranej, Austriacy pokonani zostali w dwóch bitwach pod Magentą i Solferino.

Napoleon III pod Solferino  – domena publiczna

Francja obłowiła się w Lombardię, którą później ,,zamieniła” niejako z Królestwem Sardynii na Sabaudię. Wszyscy byli usatysfakcjonowani, poza Franciszkiem Józefem, który nazwał Wiktora Emanuela II kieszonkowcem i złodziejem (Taschen- und Landräuber). Mówimy o Wiktorze Emanuelu II od 1861 królu Włoch, dodajmy zjednoczonych nie tylko dzięki niemu ale i Garibaldiemu..

Wojna duńska 1864

To wojna, w której koalicja Prus i Austrii pokonała Danię, w wojnie zwanej też wojną o Szlezwik. Wojnę wywołała w sumie Dania usiłująca przyłączyć się z pozostającymi z nią  w unii personalnej Szlezwikiem, Holsztynem i Saksonią Lauenburgiem. Pechowo państwa te należały również do Związku Niemieckiego

Związek Niemiecki – domena publiczna

Konflikt był gotowy. Po stronie Prus wystąpiła Austria, również członek Związku Niemieckiego. Dania wojnę przegrała, w czasie wojny doszło do spektakularnej bitwy pod Helgolandem w 1864 roku, ostatniej bitwy morskiej rozgrywanej w szyku liniowym, dodatkowo przez drewniane okręty, no ale to się miało (drewniane okręty i szyki walk morskich) szybko zmieniać.

Bitwa pod Helgolandem – domena publiczna
 I w tym samym miejscu w 1914 roku odbyła się bitwa, w której już drewniane okręty nie brały udziału i triumfowała stal dobrze opancerzonych krążowników  z konkretnym uzbrojeniem. 

Wojna 1864 roku przyniosła zwycięstwo Austrii i Prus, zdobycze podzielono solidarnie, niemniej sam związek się rozpadł – po wojnie o której zaraz powiemy.

Wojna z Prusami 1866

Tym razem do wojny doszło na skutek rywalizacji pomiędzy tronami Habsburgów i Hohenzollernów, chodziło o plany jednoczenia wszystkich państw w ,,ogólnoniemieckie” państwo federacyjne. No ale pod czyim przywództwem? Dwa obozy podzieliły państwa niemieckie, doszło do wybuchu wojny w którą było zaangażowanych kilka państw Związku oraz królestwo Włoch (po stronie Prus). Przy okazji doszła sprawa roszczeń o Holsztyn, który po wojnie 1864 roku przypadł Austrii.  Toczone z różnym powodzeniem walki zakończyła spektakularna klęska wojsk austriackich i z nimi sprzymierzonych pod Sadovą. 

Bitwa pod Sadovą  – domena publiczna

Prusy zyskały Holsztyn, Związek Niemiecki się rozpadł i zaczęła się konsolidacja państw niemieckich prowadząca do powstania w 1871 roku Cesarstwa Niemieckiego.

Powstanie w Czarnogórze 1869

Zwane też  Powstaniem Krivošije. To bunt autochtonów na skutek wymuszenia poboru do wojska w regionie Krivošije. Mieszkańcy tego regionu, pomimo tego, że czasami ochotniczo zgłaszali sie do wojska i służyli nawet w marynarce wojennej, na ogół nie byli zmuszani do przymusowej służby wojskowej..

Próby wyegzekwowania poboru doprowadziły do powstania i walk pomiędzy Serbami z Krivošije a skierowanymi do walki z nimi wojskami austro-węgierskimi. Powstanie skończyło się zwycięstwem powstańców, z którymi nie poradziły sobie regularne wojska austro-wegierskie. 

Powstanie Krivošije – domena publiczna

Bojąc się rozlania nastrojów powstańczych po innych krajach będących w zależności od cesarstwa – podpisano pokój. 

Powstanie w Bośni i Hercegowinie 1878

Na skutek paskudnej polityki okupującego terytorium Bośni i Hercegowiny Imperium Osmańskiego, doszło w 1875 roku do powstania. Powstania w wyniku którego trochę się na Bałkanach poprzewracało. Dochodzi w tym okresie, do wybuchu licznych powstań chrześcijańskich podsycanych przez przeciwników Imperium Osmańskiego. 

Powstańcy w Dalmacji – domena publiczna

Problem jest złożony i przekracza ramy tej pogawędki, ale wmieszanie się Rosji do wojny z Turcją doprowadza między innymi do powstania księstwa Bułgarii. Cała awantura kończy się kongresem w Berlinie, uznaniem niepodległości wielu państw, a monarchii Austro-Węgierskiej daje prawo okupacji Bośni i Hercegowiny.. Ot i mamy genezę przyznawania medalu za ten incydent o charakterze bardziej okupacyjnym. Niechęć ludności wyzwalały incydenty o charakterze pacyfikacyjnym z tysiącami ofiar. Pomimo protestów i okupacja staje się faktem, jak widzimy ,,godnym” przyznania medalu. Podobnie jak kolejny ,,zaszczytny” powód znowuż związany z poborem w Dalmacji czyli..

Powstanie w Dalmacji 1882

Czyli znowu problemy z przymusowym poborem. Jak widzimy jak świat długi i szeroki, obawy przed ,,pójściem w kamasze” są takie same, to znaczy ta sama niechęć. Niechęć do przymusowych poborów, wojen, w sumie czemu się dziwić? By daleko nie szukać, u nas tez branka do carskiej armii wywołała powstanie lat 1863-4.

W tym przypadku natomiast powstanie szybko stłumiono. Podobnie jak inne drobne lokalne wystąpienia ludności, niemniej to wszystko złożyło się na genezę konfliktu który miał nadejść w XX wieku i zaczął się w Sarajewie w 1914 roku..

Zmiany na Półwyspie Bałkańskim w drugiej połowie XIX wieku – domena publiczna

Na koniec pozostał nam trochę zagadkowy konflikt (w rozumieniu egzotyki i nadawania tego medalu) a mianowicie..

Powstanie bokserów w Chinach 1900-01

Stowarzyszenie Yihequan (czyli ,,pięść w imię sprawiedliwości i pokoju” – a pięściarze to bokserzy skąd pochodzi nazwa),sprzeciwiając się polityce dynastii Qing i przede wszystkim wpływom cudzoziemców wywołuje zbrojne powstanie.

Jedna z bitew – Pekin – domena publiczna

To oczywiście po części i wojna religijna w reakcji na wprowadzanie chrześcijaństwa z Europy, w którym upatrywano zagrożenia dla konfucjańskiego porządku rzeczy. Istotnie, wpływy chrześcijan były coraz silniejsze, chrześcijanie byli faworyzowani przez władze kolonialne. W sumie nie ma się co dziwić chińskiemu oburzeniu w związku z tym faktem.. Niemniej rozkaz wymordowania wszystkich obcokrajowców jest dosyć szokujący, ale to juz poza dyskusją.

Państwa na wskroś chrześcijańskie w obronie chrześcijan a raczej swoich wpływów tworzą alians zwany Sojuszem Ośmiu Narodów.

Austro-węgierskie wojska wzięły udział w walkach w ramach korpusu ekspedycyjnego. Wysłano w sumie cztery krążowniki i 296 żołnierzy zaciągniętych na Węgrzech. Za udział w Sojuszu Ośmiu Narodów monarchia naddunajska otrzymała lukratywne koncesje handlowe…

Nomen omen medal japoński nadawany za to powstanie jest jednym z najdroższych medali na aukcjach i dodatkowo trudno dostępny.. Ale o nim powiemy w innym miejscu.

Armie Sojuszu Ośmiu Narodów – domena publiczna

I w ten sposób zakończyliśmy pogaduchy o konfliktach zbrojnych, za które przyznawano nasz omawiany tutaj medal. Jak widzimy nie jest on taki sobie ,,byle jaki” bo nadawany za wojenne wyczyny nie byle jakiej rangi, no może nie wszystkie,  bo akcje ,,policyjno-pacyfikacyjne” do chlubnych nie należą. 

Oczywiście jego nadawanie nie wykluczało nadań innych medali, a nawet orderów za indywidualne czyny wojenne, a i niektóre konflikty mają swoje dodatkowe wyróżnienia medalowe, jak chociażby wojna z Danią 1864 roku. 

W chwili obecnej patrząc czasami na grupy rekonstrukcyjne armii austro-węgierskiej dochodzę do wniosku, że twórcy tych grup mają niewielkie pojęcie o medalach przypinanych swoim członkom. I tak młodym poborowym rekonstruującym walki z okresu pierwszej wojny przypinają nasz medal wojenny. Jak wiemy, by go nosić musieli by w tych konfliktach brać udział… I trudne by to było, nawet wtedy, gdyby brali, bo chyba nie kwalifikowali się do służby w polu i ataku na rosyjskie okopy w 1915 roku…Zwłaszcza jako szeregowcy. Nie tyczy się to starych wiarusów, podoficerów i oficerów rzecz jasna, ale przypinanie takiego medalu młodzikowi, mającemu ukazywać sylwetkę młodego poborowego z 1914 roku to czyste okrucieństwo mundurowo – falerystyczne.. 

Czysta matematyka (z którą coraz więcej osób ma problemy)  pozwala na wyliczenie, że nie licząc chińskiego incydentu w 1900 roku by nosić taki medal ( w którym nagrodzono zaledwie trzy setki żołnierzy korpusu ekspedycyjnego) musieliby mieć w 1914 roku powyżej 60 lat, czyli daleko im do poborowych, chociaż medycyna czyni cuda i odmładza, to chyba nie do takiego stopnia….

do usłyszenia 🙂